حضانت یکی از مسائل مهم حقوقی پس از طلاق است که مستقیماً بر زندگی فرزندان و والدین تأثیر می‌گذارد. حضانت به معنای نگهداری، تربیت و تأمین نیازهای مادی و معنوی فرزند است. در ایران، قوانین حضانت بر اساس احکام شرعی و قانون مدنی تنظیم شده‌اند و شرایط خاصی برای تعیین مسئولیت حضانت فرزندان پسر و دختر وجود دارد. یکی از سؤالات رایج والدین پس از طلاق این است: حضانت فرزند پسر تا چند سالگی با مادر است ? در این مقاله، به بررسی این موضوع، قوانین مربوطه و شرایط حضانت فرزند پسر توسط مادر می‌پردازیم.
حضانت فرزند پسر چگونه است؟
حضانت فرزند پسر بر اساس سن او و شرایط والدین تنظیم می‌شود. قانون مدنی ایران (ماده 1169) و اصلاحات آن در سال 1382، اولویت حضانت را به‌صورت زیر تعیین کرده است:
- تا سن 7 سالگی: مادر در اولویت حضانت فرزند پسر است، مشروط بر اینکه شرایط لازم مانند سلامت اخلاقی، روانی، و توانایی مالی برای نگهداری فرزند را داشته باشد. این اولویت به این دلیل است که در سال‌های اولیه زندگی، مادر معمولاً نقش محوری در تربیت و تأمین نیازهای عاطفی کودک دارد.
- از 7 تا 15 سالگی: پس از 7 سالگی، اولویت حضانت به پدر منتقل می‌شود، مگر اینکه شرایط خاصی (مانند عدم صلاحیت پدر) وجود داشته باشد. در این دوره، پدر مسئولیت اصلی نگهداری و تربیت فرزند را بر عهده دارد.
- پس از 15 سالگی: پس از رسیدن فرزند پسر به سن بلوغ (15 سال قمری)، او می‌تواند خود تصمیم بگیرد که با کدام یک از والدین زندگی کند. در این مرحله، نظر فرزند در دادگاه مورد توجه قرار می‌گیرد و دادگاه معمولاً به انتخاب او احترام می‌گذارد، مگر اینکه مصلحت کودک به خطر بیفتد.
در تمام این مراحل، مصلحت کودک اولویت اصلی است. اگر یکی از والدین صلاحیت لازم برای حضانت را نداشته باشد (مثلاً به دلیل اعتیاد، سوءرفتار، یا مشکلات روانی)، دادگاه می‌تواند حضانت را به والد دیگر یا حتی شخص ثالثی (مانند پدربزرگ یا مادربزرگ) واگذار کند.
حضانت پسر تا چند سالگی با مادر است؟
بر اساس قانون جدید، حضانت فرزند پسر تا سن 7 سالگی با مادر است، مشروط بر اینکه مادر شرایط لازم برای نگهداری را داشته باشد. این شرایط شامل سلامت جسمی و روانی، توانایی تأمین نیازهای کودک، و نبود موانع قانونی (مانند محکومیت کیفری یا فساد اخلاقی) است. پس از 7 سالگی، حضانت به پدر واگذار می‌شود تا زمانی که فرزند به سن بلوغ (15 سال قمری) برسد. در این دوره، پدر مسئولیت اصلی تربیت و نگهداری فرزند را بر عهده دارد، مگر اینکه دادگاه به دلایل موجه (مانند عدم صلاحیت پدر) تصمیم دیگری بگیرد.
پس از رسیدن به سن بلوغ، فرزند پسر حق انتخاب دارد و می‌تواند مشخص کند که می‌خواهد با مادر، پدر، یا حتی شخص دیگری (در صورت موافقت دادگاه) زندگی کند. این انتخاب باید با در نظر گرفتن مصلحت کودک باشد و دادگاه می‌تواند در صورت لزوم دخالت کند.
حضانت فرزند پسر در طلاق توافقی
حضانت فرزند در طلاق توافقی یکی از موضوعات مهمی است که معمولاً با توافق والدین تعیین می‌شود. در طلاق توافقی، والدین می‌توانند درباره حضانت فرزندان، نحوه ملاقات، و مسائل مالی (مانند نفقه) به توافق برسند. اگر این توافق به مصلحت کودک باشد و والدین شرایط لازم برای حضانت را داشته باشند، دادگاه معمولاً به توافق آن‌ها احترام می‌گذارد و دخالتی نمی‌کند. برای مثال، والدین ممکن است توافق کنند که فرزند پسر حتی پس از 7 سالگی نزد مادر بماند، مشروط بر اینکه این تصمیم به نفع کودک باشد.
در صورتی که والدین نتوانند به توافق برسند، دادگاه بر اساس قوانین حضانت (اولویت مادر تا 7 سالگی و پدر از 7 تا 15 سالگی) تصمیم‌گیری می‌کند. در این موارد، نظر کارشناسان قضایی و مددکاران اجتماعی نیز می‌تواند در تعیین مصلحت کودک مؤثر باشد.
حضانت فرزند پسر در ازدواج موقت
در ایران، علاوه بر ازدواج دائم، ازدواج موقت (صیغه) نیز وجود دارد که مدت‌دار است و پس از پایان مدت، رابطه زوجیت خاتمه می‌یابد. اگر در طول ازدواج موقت فرزندی به دنیا بیاید، قوانین حضانت برای او مشابه فرزندان حاصل از ازدواج دائم است. این بدان معناست که:
- تا 7 سالگی، حضانت فرزند پسر با مادر است (با رعایت شرایط صلاحیت).
- از 7 تا 15 سالگی، حضانت به پدر واگذار می‌شود.
- پس از 15 سالگی، فرزند می‌تواند خود تصمیم بگیرد که با کدام والد زندگی کند.
دادگاه در این موارد نیز مصلحت کودک را در اولویت قرار می‌دهد و شرایط والدین را بررسی می‌کند.
نکات تکمیلی
- مصلحت کودک: در تمام مراحل حضانت، مصلحت کودک معیار اصلی تصمیم‌گیری است. اگر هیچ‌یک از والدین صلاحیت نداشته باشند، دادگاه می‌تواند حضانت را به شخص دیگری (مانند اقوام نزدیک) واگذار کند.
- حق ملاقات: والدی که حضانت را بر عهده ندارد، حق ملاقات با فرزند را دارد. این حق قابل سلب نیست، مگر در موارد خاص که به مصلحت کودک آسیب بزند.
- نفقه: حتی اگر حضانت با مادر باشد، تأمین نفقه (هزینه‌های زندگی) فرزند بر عهده پدر است، مگر اینکه مادر داوطلبانه این هزینه‌ها را تقبل کند.
- دخالت دادگاه: در مواردی که والدین اختلاف شدیدی دارند یا یکی از آن‌ها صلاحیت ندارد، دادگاه با کمک کارشناسان و مددکاران تصمیم نهایی را می‌گیرد.
نتیجه‌گیری
حق حضانت فرزند پسر تا 7 سالگی با مادر است، مشروط بر اینکه مادر صلاحیت لازم را داشته باشد. از 7 تا 15 سالگی، این مسئولیت به پدر واگذار می‌شود و پس از 15 سالگی، خود فرزند حق انتخاب دارد. در طلاق توافقی، والدین می‌توانند با توافق، حضانت را تعیین کنند و در ازدواج موقت نیز قوانین مشابه ازدواج دائم اعمال می‌شود. در تمام این موارد، مصلحت کودک اولویت اصلی است و دادگاه در صورت نیاز دخالت می‌کند تا حقوق کودک حفظ شود. برای پیگیری پرونده‌های حضانت، مشاوره با وکلای متخصص می‌تواند به والدین کمک کند تا بهترین تصمیم را برای آینده فرزندانشان بگیرند.
