موضوع سگ‌گردانی در ایران به‌ویژه در سال‌های اخیر به یکی از مسائل چالش‌برانگیز در حوزه اجتماعی و حقوقی تبدیل شده است. در ماه‌های گذشته، اظهارات مقامات قضایی و انتظامی در شهرهای مختلف نشان‌دهنده رویکردی سختگیرانه‌تر نسبت به سگ‌گردانی در اماکن عمومی و حتی داخل خودروها بوده است. در این مقاله با استناد به اخبار اخیر، به بررسی وضعیت حقوقی قانون جدید سگ گردانی، دلایل، پیامدها و مقایسه این محدودیت‌ها با قوانین سایر کشورها می‌پردازد.
قانون جدید ممنوعیت سگ گردانی 1404
گرچه تا این لحظه قانون جامع و یکپارچه‌ای در سطح ملی برای ممنوعیت کامل سگ‌گردانی در ایران تصویب نشده است. با این حال، دستورالعمل‌های محلی و آیین‌نامه‌های انتظامی در برخی شهرها و استان‌ها، محدودیت‌های شدیدی را اعمال کرده‌اند. این محدودیت‌ها عمدتاً بر اساس مواد قانونی موجود و تفسیر مقامات قضایی و انتظامی اجرا می‌شوند:
- مواد قانونی مرتبط: بر اساس ماده 688 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی تلقی شود، می‌تواند جرم محسوب شود. همچنین، ماده 618 این قانون، اخلال در نظم و آسایش عمومی را جرم‌انگاری کرده است. مقامات قضایی، از جمله دادستان‌های شهرهای مختلف، سگ‌گردانی را به‌عنوان مصداقی از این جرایم معرفی کرده‌اند.
- دستورالعمل‌های محلی: به گزارش خبرگزاری‌ها، دادستان‌های شهرهایی مانند اصفهان، یزد، ارومیه، همدان، قزوین، آذربایجان شرقی، رباط‌کریم و کرمانشاه، سگ‌گردانی در اماکن عمومی، پارک‌ها و حتی داخل خودروها را ممنوع اعلام کرده‌اند. این ممنوعیت‌ها شامل:
- توقیف خودروهای حامل سگ.
- معرفی متخلفان به دادسرا.
- توقیف حیوان با رعایت حقوق آن.
- پلمب کلینیک‌های دامپزشکی غیرمجاز و ممنوعیت تبلیغات خرید و فروش سگ بدون مجوز.
- تهران: سردار سید ابوالفضل موسوی‌پور، رئیس پلیس راهور تهران بزرگ، در اظهاراتی (خبرگزاری مهر، 15 اردیبهشت 1404) اعلام کرد که سگ‌گردانی با خودرو در پایتخت ممنوع است و خودروهای متخلف اعمال قانون خواهند شد. این اقدام به‌عنوان بخشی از مقابله با «هنجارشکنی» توصیف شده است.
- دستورالعمل یزد: دادستانی یزد در بیانیه‌ای (ایرنا، 20 اردیبهشت 1404) جزئیات سختگیرانه‌ای را مشخص کرده است، از جمله ممنوعیت نگهداری سگ در اماکن عمومی (مانند آپارتمان‌ها، رستوران‌ها و تفرجگاه‌ها)، الزام نصب تابلوهای هشداردهنده توسط شهرداری، ممنوعیت حمل سگ در وسایل نقلیه عمومی و لزوم حمل سگ در قفس یا جعبه‌های مخصوص از مسیرهای تعیین‌شده.
این محدودیت‌ها عمدتاً به‌صورت دستورالعمل‌های داخلی یا مصوبات شورای تأمین استان‌ها اجرا می‌شوند و نه به‌عنوان قانون مصوب مجلس. با این حال، گستردگی این اقدامات در شهرهای مختلف نشان‌دهنده یک رویکرد هماهنگ در سطح محلی است.
دلایل اعمال محدودیت‌های سگ‌گردانی
دلایل مطرح‌شده برای این محدودیت‌ها شامل موارد زیر است:
- مسائل شرعی و فرهنگی: برخی مقامات و گروه‌های سنتی، سگ‌گردانی را به دلیل نجاست شرعی سگ یا مغایرت با هنجارهای فرهنگی و اسلامی مورد انتقاد قرار داده‌اند. این دیدگاه در اظهارات دادستان‌هایی مانند سیدمحمد موسویان (دادستان اصفهان) برجسته شده است.
- بهداشت عمومی: ادعاهایی مبنی بر انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان (مانند هاری) مطرح شده است، هرچند شواهد علمی برای این ادعا در شرایط نگهداری استاندارد محدود است.
- نظم و آسایش عمومی: شکایت برخی شهروندان از سگ‌های بدون قلاده یا مزاحمت‌های احتمالی در اماکن عمومی (مانند پارک‌ها) به‌عنوان توجیهی برای این محدودیت‌ها ذکر شده است.
- فشارهای اجتماعی: افزایش نگهداری سگ به‌عنوان حیوان خانگی در شهرهای بزرگ، به‌ویژه در میان جوانان، باعث ایجاد تنش بین گروه‌های مختلف اجتماعی شده و مقامات را به سمت وضع محدودیت‌های جدید سوق داده است.
قوانین سگ‌گردانی در سایر کشورها چگونه است؟
برخلاف رویکرد ایران که بر ممنوعیت یا محدودیت شدید تمرکز دارد، بسیاری از کشورها قوانین سگ‌گردانی را بر اساس تنظیم رفتار و مسئولیت‌پذیری صاحبان تدوین کرده‌اند:
- انگلستان: سگ‌ها در اماکن عمومی مانند پارک‌ها و سواحل باید با قلاده باشند. جمع‌آوری فضولات الزامی است و جریمه عدم رعایت تا 80 پوند (حدود 100 دلار) است. رفتار پرخاشگرانه سگ می‌تواند منجر به جریمه 5 هزار پوند یا 6 ماه حبس شود.
- آلمان: قوانین محلی سگ‌ها را ملزم به استفاده از قلاده در اماکن عمومی می‌کند، مگر در پارک‌های مخصوص. جریمه نقض قوانین تا 100 یورو است.
- ایالات متحده: قوانین بسته به ایالت متفاوت است، اما قلاده و جمع‌آوری فضولات در اکثر شهرها الزامی است. جریمه‌ها تا 150 دلار اعمال می‌شود.
- فرانسه: سگ‌ها در فصل تولید مثل حیات وحش (15 آوریل تا 30 ژوئن) باید در جنگل‌ها با قلاده باشند. جریمه نقض تا 750 یورو است.
- قطر و امارات: سگ‌گردانی در اماکن عمومی ممنوع است و جریمه‌های سنگین (تا 100 هزار درهم در امارات) یا حبس (تا 6 ماه) اعمال می‌شود. این قوانین مشابه رویکرد ایران هستند، اما در قطر و امارات، مناطق خاصی برای سگ‌ها تعیین شده است.
- سوئیس: صاحبان سگ باید دوره‌های آموزشی را بگذرانند و سگ‌ها باید مایکروچیپ داشته باشند. این رویکرد بر آموزش و کنترل متمرکز است.
در این کشورها، به‌جای ممنوعیت کامل، تأکید بر تنظیم رفتار و مسئولیت‌پذیری صاحبان است، رویکردی که در ایران کمتر دیده می‌شود.
واکنش‌های اجتماعی به قانون جدید سگ گردانی
موافقان
- گروه‌های سنتی و برخی شهروندان از این محدودیت‌ها به‌عنوان راهی برای حفظ «شئونات اسلامی» و کاهش مزاحمت‌های احتمالی حمایت کرده و این اقدامات را برای حفظ آرامش عمومی توصیف کرده اند.
- برخی مقامات قضایی، این محدودیت‌ها را در راستای احیای حقوق عامه و کاهش تهدیدات بهداشتی می‌دانند.
مخالفان
- فعالان حقوق حیوانات: گروه‌های حامی حیوانات، مانند کانون حمایت از حیوانات، این محدودیت‌ها را «غیرمنطقی» و نقض حقوق فردی خوانده و خواستار تدوین قوانین شفاف برای تنظیم نگهداری حیوانات خانگی شده‌اند.
- شهروندان: بسیاری از شهروندان این برخوردها را «خودسرانه» و فاقد پشتوانه قانونی جامع توصیف کرده‌اند. برخی کاربران به نبود پارک‌های مخصوص سگ‌ها یا قوانین تنظیم‌شده اشاره کرده‌اند.
- ابهامات اجرایی: عدم شفافیت در تعریف «اماکن عمومی» و مجازات‌های دقیق (مانند میزان جریمه یا شرایط توقیف حیوان) باعث سردرگمی شده است.
توصیه‌هایی برای صاحبان سگ
با توجه به محدودیت‌های کنونی، صاحبان سگ باید اقدامات زیر را در نظر بگیرند:
- رعایت نکات ایمنی: استفاده از قلاده، پوزه‌بند و حمل سگ در قفس یا جعبه مخصوص در اماکن عمومی برای جلوگیری از برخوردهای انتظامی.
- آگاهی از قوانین محلی: مصوبات شورای تأمین در شهرهای مختلف متفاوت است. با مراجع انتظامی یا قضایی محلی مشورت کنید.
- مشاوره حقوقی: در صورت توقیف حیوان یا خودرو، یا اعمال جریمه، مشاوره با وکیل برای دفاع از حقوق قانونی ضروری است.
- پیگیری اخبار رسمی: منابع معتبر مانند وب‌سایت قوه قضاییه (adliran.ir) یا خبرگزاری‌های رسمی (ایرنا، مهر) را برای اطلاع از تغییرات احتمالی دنبال کنید.
نتیجه‌گیری
تا این تاریخ، قانون جامع و سراسری برای ممنوعیت سگ‌گردانی در ایران تصویب نشده است، اما دستورالعمل‌های محلی در شهرهایی مانند تهران، اصفهان، یزد، قزوین، ارومیه و دیگر استان ها محدودیت‌های شدیدی را اعمال کرده‌اند. این محدودیت‌ها، که بر اساس مواد 688 و 618 قانون مجازات اسلامی و مصوبات محلی اجرا می‌شوند، شامل توقیف خودرو، حیوان و معرفی متخلفان به دادسرا هستند.
